Wet- en regelgeving

Welke rol hebben overheden bij vergunningverlening, toezicht en communicatie rond bodemas?

Overheden spelen een cruciale rol als bevoegd gezag, facilitator én soms afnemer bij het toepassen van gewassen bodemas.

Vergunningverlening / meldingen: Onder de huidige regels (Omgevingswet/Bal) geldt doorgaans een meldings- of informatieplicht voor het toepassen van bodemas in werken. (Bron: open.rijkswaterstaat.nlopen.rijkswaterstaat.nl)

In de praktijk betekent dit dat een initiatiefnemer – bijvoorbeeld een aannemer die een wegfundering met gewassen bodemas wil aanleggen – vooraf gegevens moet aanleveren bij de overheid of de omgevingsdienst die namens de overheid optreedt. Die gegevens omvatten onder meer de locatie, de hoeveelheid, de herkomst en de kwaliteit (analys certificaten) van de bodemas. (Bron: open.rijkswaterstaat.nlopen.rijkswaterstaat.nl)
De overheid, bijvoorbeeld de Gemeente (afdeling milieu of de regionale Omgevingsdienst) toetst deze melding aan de regelgeving. Als alles voldoet aan het Besluit bodemkwaliteit, is er formeel geen afzonderlijke vergunning nodig voor het materiaal zelf (de bouwactiviteit als geheel kan wel een omgevingsvergunning vereisen, maar de bodemas valt dan onder de algemene regels mits gemeld). Het is de taak van de overheid om duidelijk te communiceren welke informatie verwacht wordt en om toe te zien op tijdige melding. Bij grotere projecten kan bevoegd gezag in een bestek of vergunningvoorschrift eisen stellen, bijvoorbeeld dat de toegepaste bodemas een geldig productcertificaat heeft of dat de toepassing wordt geregistreerd.

Toezicht en handhaving: Tijdens en na de uitvoering moet erop worden toegezien dat de bodemas conform de gestelde eisen wordt toegepast. Dit toezicht wordt veelal door de Omgevingsdiensten uitgevoerd in opdracht van gemeenten en provincies. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt op haar beurt op landelijk niveau toezicht op de gehele bodemas-keten, en treedt op bij structurele misstanden of illegale handel (Bron: ilent.nl).
Lokaal betekent toezicht bijvoorbeeld: controleren of de aangevoerde partij bodemas de juiste papieren heeft (een milieuverklaring bodemkwaliteit met partijkeuringsresultaten), of steekproefsgewijs monsters nemen voor verificatie.

Mocht bij controles blijken dat er bodemas zonder melding is toegepast of dat de kwaliteit afwijkt, dan moet de overheid handhavend optreden (bijv. het werk stilleggen, een saneringsplicht opleggen of een boete uitschrijven). Ook het beheren van oude IBC-toepassingen valt deels onder overheidsverantwoordelijkheid: werken die in het verleden met IBC-bodemas zijn aangelegd (zoals oude geluidwallen) moeten conform het overgangsrecht blijvend worden beheerd en gecontroleerd. (Bron: iplo.nliplo.nl)
Overheden moeten erop toezien dat eigenaren van zulke werken de isolerende lagen intact houden en monitoringsrapportages uitvoeren, om milieuvervuiling te voorkomen.

Communicatie: De rol van overheid als communicator is niet te onderschatten. Omdat bodemas in het verleden in de media is gekoppeld aan vervuiling, kunnen omwonenden of politici bezorgd reageren als ze horen dat “afvalbodemassen” in een project worden gebruikt. Het is aan de overheid om duidelijk en transparant uit te leggen wat gewassen bodemas is en waarom het veilig kan worden toegepast.

Een goed communicatievoorbeeld is de gemeente Katwijk, die bij vragen vanuit de gemeenteraad over bodemasgebruik op de N206 heeft geantwoord met een toelichting op de keuringen en onderzoeksresultaten (bron: rijnlandroute.nlrijnlandroute.nl). De gemeente deelde toen ook de rapporten op haar website, om te laten zien dat geen overschrijding van normen plaatsvond en dat de toepassing voldeed aan alle regels. Zulke open communicatie versterkt het vertrouwen.

Overheden kunnen daarnaast in informatie naar burgers benadrukken dat het gebruik van gewassen bodemas bijdraagt aan duurzaamheid (minder afval, minder grondstoffenverbruik) terwijl de veiligheid gegarandeerd is via strenge wetgeving en controles.
Intern is het zinvol dat overheden hun eigen beleidsmedewerkers en vergunningverleners goed instrueren over de huidige stand van zaken rondom bodemas.
Denk aan het opnemen van de nieuwste regels (post-2021 IBC-verbod) in hun beleidstukken en het opbouwen van kennis over hoe keuringsrapporten te lezen. Ten slotte kunnen overheden een rol spelen in participatie: omwonenden betrekken of informeren bij grote projecten waar bodemas wordt ingezet, zodat men begrijpt wat er gebeurt op de bouwplaats.

Samengevat: de overheid is vaak het bevoegd gezag dat toepassingen van bodemas moet goedkeuren en registreren, de toezichthouder die naleving en milieuveiligheid bewaakt (in samenwerking met omgevingsdiensten en ILT), én de informant richting bewoners en stakeholders om draagvlak te creëren voor dit circulaire materiaal.